Freek de Leek

Vanaf september 2015 was Freek de Jonge een jaar lang Honorary Fellow bij de Faculteit der Geesteswetenschappen. Dit najaar verzorgt hij een collegereeks voor reguliere studenten, waarbij hij vanuit de geesteswetenschappen samen met andere disciplines op zoek ging naar antwoorden op grote vraagstukken.

De colleges werden in de middag gevolgd door een reeks workshops voor een breed publiek met bijzondere gastsprekers, georganiseerd door de Illustere School. Iedere workshop sloeg een brug vanuit de geesteswetenschappen naar een voor het onderwerp relevante andere discipline, zoals economie, geneeskunde of pedagogiek. Bij elke bijeenkomst waren één of meerdere zogenaamde sidekicks aanwezig. Dit zijn deskundigen op het gebied van het behandelde thema, die commentaar leveren op de bijdragen van de gastsprekers.

Programma

Hoorcollege voor studenten:
Ochtend 11.00-13.00 uur Universiteitstheater 101A

Freek de Jonge zette uiteen wat hij van plan is, wat hij er van verwacht en wat studenten kunnen verwachten.

 

 

Vraagstelling Freek

Vanaf de reformatie, waarin de mens een op een tegenover god komt te staan en de kerk zijn monopolie moet inleveren, loopt er via de Verlichting een rechte lijn naar het ‘God is dood’ van Nietzsche. Hij twijfelt of de mens de volledige verantwoordelijkheid voor zijn doen en laten aankan en voorziet een tragedie. Die twijfel wil ik onderzoeken. Tekent die tragedie zich al af of is er juist sprake van een vruchtbare bevrijding?

Gastsprekers
  • Sidekick: prof. dr. Birgit Meyer, hoogleraar Religiewetenschap
  • prof. dr. Karel van Dam, emeritus hoogleraar biochemie aan de UvA en oprichter van het Instituut voor Interdisciplinaire Studies (IIS) aan de UvA
  • drs. Pieter Pekelharing, docent sociale en politieke filosofie aan de UvA
Dagprogramma

Hoorcollege voor studenten
Ochtend 11.00-13.00 uur
Workshop voor studenten en ingeschreven belangstellenden
Middag 14.00-16.30 uur

Teksten en bronnen

Teksten Freek de Jonge: De stem van vader / Geloofsbelijdenis / De preek
TV: Bas Heijne: De Volmaakte Mens, Afl. 3, Sleutelen aan de ziel (VPRO, Tegenlicht, 27 mei 2015)
Film: Roy Andersson, Songs from the second floor, SWE (Oktober 2000)

Vragen van studenten
  • Met de tijd groeit ook de ontkerking. Kan secularisatie gezien worden als een onomkeerbaar proces?
  • Waarom verdwijnt ons morele kompas op het moment dat wij accepteren dat wij enkel biologische wezen zijn? Zit dat morele kompas niet vast aan onze karaktereigenschappen?
  • Zorgt secularisatie ervoor dat de ware aard van de mens naar boven komt?
  • Heeft secularisatie tot gevolg dat niets meer heilig is?
  • Met de ingezette secularisering werd de samenleving in Nederland ook individualistischer; leidt dit tot een betere ontplooiing van persoonlijk talent?
  • Om het proces secularisering vanuit de media en cultuur te bekijken; heeft de toetreding van media als televisie en internet bijgedragen aan de individualisering van de maatschappij op het religieuze gebied en hierdoor dus de secularisering versneld.
  • Blijft het geloven in één religie in de (nabije) toekomst bestaan? Oftewel, wat gaat geloof/geloven inhouden in de (nabije) toekomst?
  • Nadat aan het eind van de jaren vijftig de eerste scheuren in de almacht van de kerk waren opgetreden verloor de kerk in het Nederland van de jaren zestig steeds meer terrein. Maar in de periode daarna ontstonden door migratiestromen tal van migrantenkerken, die vaak veel sterker op traditie gericht waren dan de zich terugtrekkende “autochtone” kerk. Wat is de invloed van deze migrantenkerken op het seculariseringsproces in Nederland geweest?
  • Religieuze tradities worden veelal van ouder op kind doorgegeven. Maar in de verregaand ontkerkelijkte samenleving waarin dat doorgeven niet langer gebeurt lijkt de behoefte aan spiritualiteit niet verdwenen, gelet op de populariteit van Boeddhabeelden en tv-programma’s als Astro-tv. Hoe verhoudt de verregaande secularisering en terugtrekking van geloof uit het openbare leven zich tot de persoonlijke behoefte aan spiritualiteit?
  • De eerste universiteiten waren religieuze instellingen. Tot hoeverre behoudt de hedendaagse universiteit nog de traditionele hiërarchie en rituelen van haar christelijke oorsprong? Is dit wel wenselijk?
  • Als geloof en wetenschap hetzelfde doel hebben – verklaren – wat maakt dan dat wetenschap cultureel gezien beter in deze tijd past? Heeft dat te maken met individualisme? Of met andere dingen?
  • Wat is het gevolg van het proces van secularisering op de maatschappelijk functie die de kerk heeft?
  • Wat betekent de scheiding tussen kerk en staat voor de status van het geloof binnen de huidige politieke situatie in Nederland?
  • Heeft het verdwijnen van traditionele religieuze rituelen geleid tot het ontstaan van nieuwe gemeenschappelijke rituelen?

Vraagstelling Freek

De eerste en laatste levensjaren van de mens vergen de meeste zorg en roepen ook de meeste vragen op. Zoals: moeten we tot in den treuren door behandelen of wanneer wordt een kind een proefkonijn? De moderne techniek stelt de artsen in staat tot veel, maar is dat nog menselijk en wenselijk. Kortom: moeten we willen wat we kunnen?

Gastsprekers
  • Sidekick: dr. Ghislaine van Thiel, medisch ethicus, UMC Utrecht
  • prof. dr. Marcel Levi, Internist, voorzitter RvB en decaan Faculteit Geneeskunde UvA
  • dr. Thomas Nys, docent filosofie aan de UvA
  • Roos de Jonge, ervaringsdeskundige

Hoorcollege voor studenten
Ochtend 11.00-13.00 uur
Workshop voor studenten en ingeschreven belangstellenden
Middag 14.00-16.30 uur

Teksten en bronnen

Teksten Freek de Jonge

  • Nu het nog kan
  • Vogelvrij
  • Monoloog van de dementerende man

Film (documentaire):

  • Geoffrey Smith, The English Surgeon (Eyeline Films 2007)

TV (Documentaire)

Onderzoek

Boek

  • Michael J. Sandel, The Case against Perfection. Ethics in the age of genetic engineering, Cambridge, MA/London: The Belknap Press of Harvard University Press 2007.

 

Vragen en stellingen van studenten
  • Moeten we ons bij het opstellen van medische wetten als samenleving laten sturen door ons geweten of door rationele overwegingen?
  • In hoeverre kan iemand oordelen over de situatie en de gevolgen van een ander?
  • Wie bepaalt wat de medische ethiek moet zijn?
  • Is de medische ethiek volledig vrij van economische belangen?
  • De technologie naar DNA creëert een mens die universeel is waardoor er geen sprake is meer van verschillende ‘soorten’ mens.
  • Als mens ben je zelf verantwoordelijk voor je eigen gezondheid, maar ook de overheid en de werkgevers hebben verantwoordelijkheden op dat gebied. In hoeverre moet een werkgever invloed uitoefenen op de gezondheid van een mens.
  • In hoeverre moeten bestaande normen en waarden opzijgezet worden voor nieuwe ontwikkelingen in de medische wereld?
  • Is een kind volgroeid genoeg om over euthanasie te mogen beslissen (en/of wanneer zou iemand (een kind) zelf mogen beslissen wanneer euthanasie een optie is).
  • Is een creatie van de perfecte mens een doel waar we naar moeten streven, of horen ziektes bij het leven.
  • In hoeverre ligt de verantwoordelijkheid van genezing en leven bij de artsen en welk gedeelte bij de mens zelf?
  • Wordt de hoop van mensen ingecalculeerd bij het stopzetten van een behandeling?
  • Wordt er eerder gekeken naar de slagingskans van een operatie of eerder naar de persoonlijke omstandigheden bij het kiezen uit verschillende patiënten die dezelfde operatie moeten krijgen?
  • Is euthanasie bij ongeneeslijk zieke kinderen bespreekbaar en wie beslist over het leven van het kind?
  • Moeten we de medische technieken geen halt toe roepen om de menselijkheid te waarborgen en de creatie van de perfecte mens tegen te gaan?
  • Zijn de ethische codes en beginselen van de huidige medici wel voldoende toereikend voor een aankomende golf van medische ontwikkelingen?
  • Moeten kostbare medicijnen worden betaald als een patiënt zich niet aan de adviezen houdt?
  • Kan de maatschappij inenting verplicht stellen aan mensen die er wegens geloofsovertuigingen op tegen zijn, en aan hun kinderen?

Hoorcollege voor studenten
Ochtend 11.00-13.00 uur
Workshop voor studenten en ingeschreven belangstellenden
Middag 14.00-16.30 uur

Gastsprekers:

  • Sidekick: drs. Ilja Klink, directeur toekomstige lerarenopleiding De Nederlandse School
  • Sidekick: Marcel van Herpen, oprichter NIVOZ, onderwijskundige
  • prof. dr. Luc Stevens, was hoogleraar Orthopedagogiek aan de Universiteit van Utrecht. Daarna richtte hij het NIVOZ op, het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken
  • prof. dr. Jelle Jolles, universiteitshoogleraar VU, hoogleraar Hersenen, Gedrag & Educatie (Neuropsychologie)

Teksten Freek de Jonge: Vertrouwen, discipline en concentratie / Het buitenbeentje
Film (Documentaire): Nicolas Philibert, Être et avoir, FR (2002)
Film (Documentaire): Noboru Kaetsu, Children Full of Life [De Japanse Levensles], Japan (2003)
Boek: Marcel van Herpen: Ik de leraar, Driebergen: NIVOZ 2013.

Hoorcollege voor studenten: ochtend 11.00-13.00 uur
Workshop voor studenten en ingeschreven belangstellenden: middag 14.00-16.30 uur

Gastsprekers:

  • Sidekick: Sheila Sitalsing, redacteur De Volkskrant
  • drs. Paul Teule, docent Europese politieke economie bij de Europese studies, UvA
  • prof. dr. Sweder van Wijnbergen, hoogleraar Economie bij de sectie  Macro & Internationale Economie, UvA

Teksten Freek de Jonge: Geld / Het kistje
Filmdocumentaire: Charles H. Ferguson, Inside Job, US (2010)
Boek: Jeroen Smit, De Prooi. Blinde trots breekt ABN Amro. Amsterdam: Prometheus 2008.
Boek: Joris Luyendijk, Dit kan niet waar zijn. Onder bankiers, Amsterdam: Atlas Contact 2015.

Hoorcollege voor studenten: ochtend 11.00-13.00 uur
Workshop voor studenten en ingeschreven belangstellenden: middag 14.00-16.30 uur

Gastsprekers:

  • Sidekick: prof. dr. ir. Peter Paul Verbeek, hoogleraar filosofie van Mens en techniek, Universiteit Twente
  • prof. dr. ir. Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde en internationale autoriteit op het gebied van transities & duurzaamheid. Oprichter van ICIS, DRIFT, Urgenda en Nederland Kantelt
  • dr. Henk Oosterling, universitair hoofddocent Mens en cultuur bij Wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit

Teksten Freek de Jonge: Wees niet bang / De spin
Boek: Jan Rotmans: Verandering van tijdperk. Nederland kantelt. Boxtel: Aeneas 2014.
Blog: Björn Bouwmeester, “Een lesje anders denken! Innovatie volgens Daan Roosegaarde”, BouwKennisBlog, 03 juli 2014,

Een lesje anders denken! Innovatie volgens Daan Roosegaarde

Hoorcollege voor studenten: ochtend 11.00-13.00 uur
Workshop voor studenten en ingeschreven belangstellenden: middag 14.00-16.30 uur

Gastsprekers:

  • Sidekick: Gerdi Verbeet, politicus en bestuurder
  • drs. Pieter Hilhorst, politicus, politicoloog en publicist
  • dr. David van Reybrouck, Belgisch cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver, grondlegger van de burgertop G1000

Teksten Freek de Jonge: Democratie is een oud vrouwtje / Theo van Gogh is dood
Boek: David van Reybrouck, Tegen verkiezingen, Amsterdam: De Bezige Bij 2015.
Filmdocumentaire: Stefan Forbes, Boogie Man: The Lee Atwater Story, US (2008).

Hoorcollege voor studenten
Ochtend 11.00-13.00 uur

Freek de Leek

Freek de Jonge vanuit de geesteswetenschappen op zoek naar antwoorden op grote vraagstukken

Niveau: BA
Ingangseis: Propedeuse
Credits: 6 ECTS
Studiejaar: 2015/2016
Semester: 1
Blok: Blok 1 en 2

Docenten

  • Freek de Jonge
  • Veronika Zangl, docent Theaterwetenschappen. Coördinator en wetenschappelijke begeleiding)
  • de in het programma genoemde sprekers

Inhoud en leerdoelen

In een reeks colleges geeft Freek de Jonge zijn visie op urgente sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Aan bod komen secularisatie, onderwijs, economie, democratie, transitie en medische ethiek. Samen met studenten analyseert en becommentarieert hij deze thema’s vanuit een geesteswetenschappelijk perspectief. Op welke manier kijkt een kunstenaar naar maatschappelijke kwesties en hoe kunnen die inzichten leiden tot een beter begrip?
In aansluiting op de colleges zullen op verschillende afdelingen en faculteiten van de UvA een tweetal deskundige sprekers elk thema vanuit hun gezichtspunt belichten. De studenten worden door middel van presentaties en schriftelijke opdrachten in de gelegenheid gesteld om kritisch op de opgedane kennis te reflecteren en hun argumentatievaardigheden verder te ontwikkelen.

Specificatie van leerdoelen

  • Kritische reflectie op verschillende disciplines zoals economie, geneeskunde en pedagogiek vanuit geesteswetenschappelijk perspectief.
  • Inzicht krijgen in de vraag hoe het artistiek-culturele domein bepaalde onderwerpen binnen de werelden van economie, geneeskunde, etc. verwerkt.
  • Vaardigheden opdoen op het gebied van geesteswetenschappelijke en cultuurwetenschappelijke argumentatie en analyse.
  • Specifiek onderzoek doen naar de manier waarop culturele uitingen (literatuur, film, theater, enz.) maatschappelijke contexten reflecteren.

Voorwaarden

  • Voor een goed verloop van zowel de hoorcolleges als de workshops is het van belang dat de studenten de voorgeschreven literatuur op het juiste moment hebben gelezen, anders is actieve deelname welhaast onmogelijk.
  • Er wordt groot belang gehecht aan het uitwisselen van kennis, observaties en indrukken en het samen bespreken van de teksten, films etc. Dat wil zeggen dat het proces van gemeenschappelijk overleg en reflectie op alle vraagstukken op de voorgrond staat. Actieve deelname vormt daarom de beste garantie voor goede bijeenkomsten. Vandaar dat voor de workshops aanwezigheidsplicht geldt.

Opdrachten en toetsen

Door middel van korte schriftelijke opdrachten oefenen de studenten het toepassen van kennis uit de hoorcolleges. Ook reflecteren zij in deze opdrachten kritisch op de stellingen en problemen die naar voren gebracht zijn in de workshops. Deze opdrachten dienen uiterlijk op de dinsdag voorafgaand aan de eerstvolgende werkgroep-bijeenkomst om 11 uur te worden ingeleverd. Tijdens de hoorcolleges worden de opdrachten nabesproken. Als een opdracht met een NAV wordt beoordeeld, kan deze binnen een week worden herkanst. Bij de groepspresentaties worden de onderzoekvragen voor het eindpaper gepresenteerd en besproken. De cursus wordt afgesloten met een eindpaper (in de hoorcolleges wordt aandacht besteed aan de verschillende etappes van het schrijven van een academisch paper).

Opdrachtbeschrijving van wekelijkse opdrachten

De opdrachten bestaan steeds uit twee onderdelen, die bedoeld zijn ter voorbereiding op het eerstvolgende hoorcollege (deel 1) en als reflectie op de laatste workshop (deel 2).

  1. Voorbereiding van het hoorcollege: formuleer twee vragen of stellingen die betrekking hebben op het thema van het hoorcollege. Baseer je daarbij op de collegestof (teksten van Freek, essays, films, etc.) Probeer tot twee interessante, kritische en verdiepende vragen of stellingen te komen en vermijd algemene vragen als “Wat is secularisatie?” of “Hoe lossen we de problemen in de zorg op?”
  2. Reflectie op de workshop: schrijf een korte, betogende tekst (400-500 woorden) waarin je reageert op één van de centrale stellingen en problemen die in de workshop naar voren gebracht zijn. Baseer je hierbij op twee wetenschappelijke bronnen, die je gebruikt om je eigen standpunt te onderbouwen. Jullie worden aangemoedigd om vooral ook teksten en/of kunstwerken uit je eigen vakgebied of discipline in te brengen: hoe wordt er in jouw vakgebied over het thema van de workshop nagedacht?

Gastsprekers:

  • prof. dr. Beate Roessler, hoogleraar Wijsbegeerte, in het bijzonder ethiek en haar geschiedenis, UvA.


18 december 2015Conclusie en slotdebat Freek de Leek.


4 december 2015 – Democratie – Workshop, samenvatting


4 december 2015 – Democratie – College, samenvatting


20 november 2015 – Transitie – Workshop, samenvatting


20 november 2015 – Transitie – College, samenvatting


30 oktober 2015 – Economie – Workshop, samenvatting


30 oktober 2015 – Economie – College, samenvatting


16 oktober 2015 – Onderwijs – College, samenvatting


16 oktober 2015 – Onderwijs – Workshop samenvatting

Optredens in het verleden

04 dec 2015
14:00
Freek de Leek Illustere School Amsterdam
14:00 vrijdag
20 nov 2015
0:00
Freek de Leek Illustere School Amsterdam
0:00 vrijdag
30 okt 2015
0:00
Freek de Leek Illustere School Amsterdam
0:00 vrijdag
16 okt 2015
14:00
Freek de Leek UvA – Oudemanhuispoort Amsterdam
14:00 vrijdag
02 okt 2015
0:00
Freek de Leek Illustere School Amsterdam
0:00 vrijdag
18 sep 2015
14:00
Freek de Leek Illustere School Amsterdam
14:00 vrijdag