Zelfportret Freek in HP De Tijd

Freek de Jonge (Westernieland, 1944) is cabaretier. Op 5 november reanimeert hij zijn acteercarrière met een nieuwe film: De Vogelwachter

Geschreven door:
Tristan Theirlynck
27 oktober 2020

Wat is uw huidige gemoedstoestand?
Evenwichtig en rustig, de gemoedstoestand van een tevreden oude man. Misschien is er een beetje strijdlust verdwenen. Ik voel mij nog altijd betrokken, maar het idee dat ik zelf nog iets kan veranderen is wel weg. Ik heb genoeg zien verworden om te weten dat alles oplaait als een strovuur maar uiteindelijk hetzelfde blijft. 

Wie is uw grootste liefde? 
Gelukkig mijn vrouw. Wij zijn komende februari vijftig jaar getrouwd. Niet al die tijd rozengeur en maneschijn. Aanvankelijk begreep Hella niets van het leven, en ik begreep niks van Hella. Uiteindelijk is het met schade en schande, door de hunkering naar elkaar goed gekomen. 

Wat is uw grootste angst?
Als kind kon ik uren kijken naar een angstaanjagende ets van Gustave Doré, over de zondvloed. Daarop staat één bergtop die boven het water uitsteekt met erop een tijger met een jong in haar bek. Daaromheen proberen allemaal mensen met een kind in hun arm wanhopig hogerop te komen. Dat is het eindpunt van klimaatverandering. Het is geen vrolijk beeld. 

Welke eigenschappen waardeert u in een vrouw?
De erotische, sensuele en geile eigenschappen. Dat zijn de aanjagers van het samenzijn. Zoals dat in Bijbelkringen vaak geroepen werd: seks is een geschenk van God waar je zuinig mee moet omgaan. 

Bent u monogaam?
We hebben in het Nederlands het woord klaarkomen, dat is heel raak. Je sluit een periode van relationele conflicten en gesprekken af, en kunt met een schone lei beginnen. Misschien heb je meer orgasmes als scharrelaar, maar het echte klaarkomen is er niet bij. Dat is de schoonheid van de monogamie.

Welke eigenschappen waardeert u in een man?
Onbesuisde avontuurlijkheid. 

Bidt u weleens?
Ik heb geen god. Er zijn wel situaties waarin ik zoek of vraag, soms ook wel hardop zeg: help mij hieruit. Niet dat ik dan ook wacht tot het gebeurt. 

Bent u aantrekkelijk?
Vergeleken met James Dean of Brad Pitt denk ik niet dat ik er uitspring. Voor De Vogelwachter zochten ze een oudere komiek, in die categorie had ik wél het meest interessante hoofd. Je moet het ermee doen. Ik passeerde in het bos eens een stevig gearmd echtpaar, en toen ik één meter voorbij was, hoorde ik héél duidelijk: wat is-ie lelijk hè? Ik draaide mij om en zei: ik heb tenminste een mooie vrouw!

Wanneer heeft u voor het laatst gehuild?
Ik ben snel geraakt op het ogenblik. Door mensen die, ondanks de hulpeloosheid waar de mensheid in verzeild is geraakt, tóch vreselijk hun best doen. En kinderen ontroeren mij hevig. Dat komt misschien omdat wij een kleindochter verloren hebben. 

Lijkt u op uw moeder?
In ambitie. Toen Bram mij wakker schudde in 1968, sloeg het bij mij wel aan. Mijn moeder kwam voort uit een hogere burgerij en klampte zich daar met lijf en leden aan vast. Daar voel ik mij ook wel in thuis.

Als kind kon ik uren kijken naar een angstaanjagende ets van Gustave Doré, over de zondvloed

Lijkt u op uw vader?
In de zin van het spelen met de taal, verkondigen, een verhaal vertellen. Mijn vader was dominee en was niet beschroomd om betovering in de woorden van die Bijbel-verhalen te leggen.

Wat is uw grootste ondeugd?

Luiheid. Toneel gaat mij soms te makkelijk af. Ik zou er best weleens harder aan kunnen werken. Nu ben ik met een boek bezig, over mijn vader en grootvader. Dat is wél werk, dan moet die luiheid overboord. Dat kan ik ook.

Van wie houdt u het meest?
Er is maar één antwoord: van mijzelf. Dat is aan de ene kant maar goed ook – als je van jezelf houdt, verzorg je jezelf goed – en aan de andere kant erg treurig. Maar daarnaast natuurlijk van mijn kinderen, mijn vrouw, mijn naasten. 

Welk leed heeft u anderen berokkend?
Op toneel heb ik mensen gekwetst. Soms onbedoeld, soms met opzet. Ik heb hoog van de toren geblazen, over mijzelf beweerd dat ik de beste was, daarmee anderen aan de kant schuivend. Allemaal onnodig. Ik denk niet dat Bram en ik elkaar opzettelijk gekwetst hebben toen Neerlands Hoop uit elkaar ging. Die dingen zijn in de aard niet leuk. In de eerste jaren na de scheiding
was ik de grote held en hij de kwade genius. Dat heeft zich in de loop der tijden omgedraaid. 

Hoe is ongeluk te vermijden?
Ken je het gedicht ‘De tuinman en de dood’? Als je vlucht voor de dood komt-ie je ’s avonds ophalen waar je naartoe bent gevlucht. Dat is mijn levenshouding. Je kan die vluchtpogingen achterwege laten. Juist de willekeur van het lot maakt het verdraaglijk.

Wat is uw definitie van geluk?
Geluk is wanneer je niet oordelend, berekenend, of overlevend denkt, maar gewoon ervarend. Het is moeilijk om in deze tijd gelukkig te zijn, maar het wonderlijke van geluk is dat zelfs de bootvluchteling zal terugdenken: ‘Toen wij al die jaren geleden op de Middellandse Zee voeren… toen waren we écht saamhorig.’ 

Wat is uw devies?
Vertrouwen, discipline, concentratie.