Herdenking Weteringplantsoen op 4 mei 2015
Monument De Gevallen Hoornblazer is een eerbetoon aan de 30 politieke gevangenen die hier op 12 maart 1945 bij wijze van represaille door bezetter zijn gefusilleerd. Op 4 mei 2015 was er om 19:30 bij het monument een herdenking. Cabaretier Freek de Jonge hield een toespraak.
ga zitten mijn vrienden
ik vertel een verhaal
van wat mij laatst is overkomen
ik was op weg naar de stad
ik reed langs het kanaal
waar een schip van de zee lag te dromen
een vrouw hing de was op
keek bezorgd naar de lucht
het was een mistroostige morgen
ik was op weg naar een vriend
die uit de balkan terugkwam
ieder mens kent weer andere zorgen
hij ging bij het leger ik werd pacifist
we streden elk voor een betere wereld
ik werd door de jaren geducht demonstrant
en hij in het leger een kerelde moord op de moslims in srebrenica
had zijn eer en geweten gespleten
het besef er niets aan te hebben gedaan
maakte dat hij niet kon vergeten
ik fietste naar huis kwam weer langs het kanaal
waar dat schip nog steeds aan de kant lag
ik dacht vanzelfsprekend aan de moraal
die dit keer niet zo voor de hand lag
een week of drie later hoorde ik dat mijn vriend
zich van zijn leven beroofd had
ik bad nog die dag voor het eerst in een moskee
wat ik hem op die middag beloofd had
ik weet nog dat ik zei ik geloof niet in God
maar hij gaf mij een simpele bede
ik ging door de knieën boog mijn kop naar de grond
en stamelde stilletjes vredekom verhalen van de vrede
zing bid en gedenk in koor
want de strijd mag zijn gestreden
de oorlog woedt nog door
het komt steeds vaker voor
dat iemand die van niets weet
zich over de gebeurtenissen
tijdens de 2de wereldoorlog ontfermt
en iets gaat roepen over vrijheid
als het hoogste goed
zonder te beseffen dat de vrijheid
die toen bevochten is
nogal verschilt
van wat wij nu als vrijheid ervaren
de vrijheid van nu
is een vrijheid die losgezongen is
van onderdrukking en verzet
van lijdzaamheid en geweten
die van de reclame is geworden
propaganda
door het product te verbinden
aan een onbewust verlangen als vrijheid
worden dagelijks miljoenen mensen misleid
waar nooit aan gerefereerd wordt
door mensen die iets te verkopen hebben is
geweten
de leugen regeert
helden zijn vedetten geworden
geweten
is het voltooid deelwoord van weten
en over wat je consumeert
kun je beter niet te veel weten
maar niet alleen de koopman claimt de vrijheid
ook politici
die mensen hun bestaansrecht betwisten
eigenen zich de vrijheid toe
geweten
jan koopmans durfde het te woord te noemen
aan het begin van de bezetting
maar hij was dan ook een dominee
iemand die in god gelooft
is moeilijk serieus te nemen
valt ons altijd lastig met zijn moralisme
wil onze vrijheid beperken
met oubollige geboden en verboden
een mens kan het in zijn ogen
nooit goed doen
een zuiver geweten is een illusie
we zijn eeuwig schuldig
in zonde geboren
jan koopman was predikant te amsterdam
hij schreef in een nacht een pamflet getiteld
bijna te laat
waarin hij de nederlandse ambtenaar opriep
de ariërverklaring niet te tekenen
tevens voorzag hij in dit eerste illegale drukwerk
dat in oktober 1940 verscheen
het lot der joden
ze gaan eruit ze gaan eraan
hij schreef
het gaat erom dat het nederlandse volk
zich in deze tijd goed houdt
dat het blijk geeft een geweten te hebben
dat het niet bereid is
het verschil tussen goed en kwaad
te laten verdonkeremanen
hij was bestuurder bij de ncsv
mijn vader moet hem gekend hebben
jan kwam op bizarre wijze om het leven
hier aan de overkant
als gevolg van de represaille
die hier op 12 maart plaats vond
kan een held jan koopmans heten?
calvinist zijn dominee nog wel?
kan een held onbekend zijn zelfs vergeten?
moet een held niet flirten met de hel?
kan een held sandalen dragen?
christelijk kamperen in bos en veld?
on ik het nog maar aan mijn vader vragen
wat maakt een mens een held?wat zegt de jeugd een ariërverklaring?
dat eufemistisch racistische jargon
geldt voor een verzetsdaad geen verjaring?
is het lot der joden geen gepasseerd station?
in een nacht door de heilige geest gedreven
heeft Jan zijn noodkreet op papier gezet
de consequentie van geloof beschreven
hartstochtelijke oproep tot verzetvanuit een kamer aan de stadhouderskade
waar hij maart ‘45 schuilen kon
sloeg jan in het plantsoen een represaille gade
drie dozijn bijeen geraapten een vuurpeloton
om een knaap van vijftien jaar te sparen
richt een duits soldaat zijn geweer omhoog
wie kan de voorzienigheid verklaren
de kogel trof jan in zijn linkeroogwaar kan ik nog in geloven?
wil ik volharden in mijn ideaal?
gaat de rede mijn verstand te boven?
voorkomt de tomtom dat ik dwaal?
voor wie wil ik mijn leven wagen?
voor wat zet ik alles op het spel?
kon ik het nog maar aan mijn vader vragen
wat maakt een mens een held?
terwijl het woord vrijheid
te pas en te onpas gebruikt wordt
zakt het begrip geweten dieper weg
op mijn protestant-christelijke lagere school
vertelde mijn onderwijzer niet
over de gorcumse martelaren
die episode uit de 80 jarige oorlog
is aan mij voorbij gegaan
zo konden de folteraars en moordenaars
van 17 priesters helden worden
geuzen
als we niet meer weten
van onze eigen beeldenstorm uit 1566
kijken we hoogmoedig neer op mensen
die de tentoongestelde resten
van de assyrische beschaving vernietigen
de bed bad brood discussie
maakt ons niet razend
irriteert hoogstens
de bootjes die op de middelandse zee drijven
geven een ongemakkelijk gevoel
wat iets anders is dan schaamte
we willen het niet weten
en als we niet weten
hebben we het niet
geweten
in de discussie over de vrijheid van meningsuiting
speelt het geweten geen rol
in deze tijd
waarin we gebombardeerd worden met informatie
dreigen we van de geschiedenis te vervreemden
een gruwel voor wie
de geschiedenis nog altijd zijn leven bepaalt
maar er komt een moment
waarop je los moet laten
dat je niet meer kunt zeggen
de geschiedenis is van mij
de oorlog is van mij
meestal komt dat moment pas
als je dood gaat
de dood
die om die reden wel
als finale bevrijding wordt gezien
maar laten we zolang we leven
in vrijheid leven
ons bewust van de verantwoordelijkheid
die vrijheid meebrengt
laten we leven zonder angst
laten niemand bang maken
laten we leren kennen weten
je bent vrij als je geweten zuiver is
wees niet bang
je mag opnieuw beginnen
vastberaden doelgericht
of aarzelend op de tast
houd je aan de regels
volg je eigen zinnen
laat die hand maar los
of pak er juist een vastwees niet bang
voor al te grote dromen
ga als je het zeker weet
en als je aarzelt wacht
hoe ijdel zijn de dingen
die je je hebt voorgenomen
het mooiste overkomt je
het minste is bedachtwees niet bang
voor wat ze van je vinden
wat weet je van een ander
als je je zelf niet kent
verlies je oorsprong niet
door je te snel te binden
het leven lijkt afwisselend
maar zelfs de liefde wentwees niet bang
je bent een van de velen
en tegelijk is er maar een als jij
dat betekent dat
je vaak zult moeten delen
en soms zal moeten zeggen
laat me vrij
Foto Bert Nienhuis