Recensies De Vogelwachter – geupdated!

Tom van der Krieke in Film Totaal:
Helemaal alleen zijn in de natuur is voor veel mensen een ongelofelijk angstaanjagende gedachte, maar de hoofdpersoon uit De Vogelwachter geniet met volle teugen van zijn zelfgekozen isolatie. Hij voedt en telt de vogels, loopt over het strand en is met name te zien in volle glorie als man die één is geworden met de natuur om hem heen. Dit dreigt allemaal snel om te slaan als de post waar hij werkt opgeheven gaat worden. Threes Anna maakt een bijzondere film over natuur, isolatie en overlevingsdrang.

De levenslust straalt er vanaf bij de vogelwachter. Zijn routines lijken hem de grootste blijdschap van de wereld te brengen. Al een halve eeuw zit hij in volledige isolatie op het verder alleen door vogels bewoonde eiland. De zonderlinge man komt helemaal tot leven in de film, mede door de prachtige aankleding van de hut waarin hij verblijft. Met de nodige details wordt de sobere levensstijl van de man getoond. Als de man zijn plek op het eiland dreigt te verliezen gaat hij in verzet, koste wat kost moet zijn unieke plek in de wildernis beschermd worden.

Regisseur Threes Anna woont zelf op Texel en geniet erg van het prachtige eiland. Een verstorend element is hier het vele afval dat aanspoelt op de stranden. Voordat de opnames begonnen heeft Anna volop gejut op de stranden om dit te verzamelen. Het resultaat is terug te zien in de film in de vorm van een enorme stapel plastic, die onder de hut van de vogelwachter te zien is. Het is een bijzonder en vooral ook een triest detail van de film.

De film gaat over een veranderende wereld. De vogelwachter is blijven steken in het verleden door zijn lange verblijf in de zelf gecreëerde tijdscapsule, maar wordt uiteindelijk gedwongen om naar de moderne wereld terug te keren. Ook zijn er duidelijke aanwijzingen voor de effecten van klimaatverandering op de wereld van de vogelwachter. Er is de plastic soep, meeuwen die een aansteker hebben ingeslikt en kenteringen in hele vogelpopulaties.

De Vogelwachter leunt op één acteur en Freek de Jonge blijkt uitermate geschikt voor deze rol. De Jonge is het bekendst van zijn cabaret waar hij het vaak moet hebben van zijn luide en vocale optredens. Ditmaal is het spel van de vermaarde cabaretier veel ingetogener en fysieker. De vogelwachter heeft een zekere fragiliteit tegenover de overweldigende natuur om hem heen, wat perfect tot recht komt in het spel van De Jonge.

Hoewel de vogelwachter geniet van zijn isolatie, mist hij ook de aanwezigheid van andere mensen. Dit wordt nogal knullig uitgebeeld met een aangespoelde pruik, waar hij een mooie vrouw bij fantaseert. Er was wellicht een creatievere manier om deze eenzaamheid uit te beelden, maar als er daadwerkelijk een ander mens komt, zijn er ijzersterke interacties tussen de twee. De Vogelwachter is een fascinerende solofilm met een uitblinkende Freek de Jonge. Af en toe is de film misschien wat theatraal, maar de mooie cinematografische keuzes doen dit snel vergeten.
https://www.filmtotaal.nl/recensie/14771

Freek de Jonge als tevreden Robinson
door Fabian Melchers, De Telegraaf 19 november 2020

Vogels tellen, de duinen onderhouden en zijn bevindingen via de radio doorgeven. Dat is waar het leven uit bestaat voor de naamloze hoofdpersoon in De vogelwachter. Al 45 jaar woont hij als enige mens in een vogelreservaat, op een eiland in de Atlantische Oceaan. Volkomen vrij en onafhankelijk. Maar dan komt plotseling het einde in zicht.
Freek de Jonge is nagenoeg de enige acteur in dit charmerende verhaal, over een Robinson Crusoë die zijn eiland verkiest boven de mensenwereld. Als er iets kapot is, repareert hij het lekker zelf. Of het nou om zijn verrekijker of zijn eigen arm gaat. De schrik en verontwaardiging slaan echter toe wanneer hij hoort dat zijn post wordt wegbezuinigd. Waarom mag hij niet gewoon blijven zitten waar hij zit?
Regisseur Threes Anna verpakt haar boodschap, over het recht op zelfbeschikking, in een licht sprookjesachtige setting waar ze zichtbaar veel liefde in stopt. Niet alleen een liefde voor de natuur, maar ook voor decorontwerp. Het strandhutje waar de hele film zich omheen afspeelt, zit vol kleine details die uitstralen hoe efficiënt en tevreden deze man zijn leven heeft ingevuld.
Is hij niet zelf ook een zeldzame diersoort, die eigenlijk met rust gelaten zou moeten worden? Met de mensenwereld die zich steeds meer begint op te dringen, wordt ook duidelijk dat we in een tijd leven waar nog maar weinig speelruimte is voor mensen die hun eigen koers willen varen.
✭✭✭✭ (4 uit 5)
https://www.telegraaf.nl/entertainment/14028028/freek-de-jonge-als-tevreden-robinson

In De vogelwachter lijkt Freek de Jonge ervoor gemaakt om op het strand met verbeten kop en woest grijs haar tegen een storm in te turen ★★★★☆
Ondanks de soms wat onsubtiele onheilssymboliek weet De Jonge als vogelwachter te ontroeren. 
Berend Jan Bockting 18 november 2020

Vriendelijk knikje van de oude vogelwachter richting een nieuwe vogel die op een ochtend rond zijn strandhut scharrelt: ‘Welkom.’ Het zou qua conversatie zomaar het hoogtepunt van zijn dag kunnen zijn, in dit melancholische portret van een zonderlinge man die al bijna een halve eeuw in zijn eentje woont en werkt op het verder verlaten Benty Island, een fictief eilandje in de Atlantische Oceaan. Hij verlangt niets meer van het leven dan routine en totale eenvoud. Een dieet van Brinta en kapucijners volstaat.

Het enige contact met de buitenwereld bestaat voor de naamloze vogelwachter, verrassend ingetogen gespeeld door cabaretier Freek de Jonge, uit het wekelijkse moment waarop hij zijn vogeltellingen doorgeeft aan het Bird Research Center. Van rotgans tot mantelmeeuw: de scores die hij per satelliettelefoon doorbelt zijn in de loop der jaren iets gaan zeggen over het veranderende klimaat. Als tegenprestatie ontvangt hij de uitslagen van de Engelse voetbalcompetitie, want zo zonderling is de vogelwachter nou ook weer niet.

In het hoofdpersonage valt een rolmodel te ontwaren voor mensen die verlangen naar vertraging, overzicht en een leven met minder spullen. Ook het decor valt op: het vogelwachtershutje voelt doorleefd, met al die bij elkaar gejutte plastic troep. Met een beetje goede wil zie je er een variant van de georkestreerde rommeligheid van filmmakers als Terry Gilliam en Jean-Pierre Jeunet in terug. En een commentaar op menselijke consumptiedrift, uiteraard.

Dan zet schrijver en filmer Threes Anna (in de jaren negentig artistiek leider van de internationaal vermaarde theatergroep Dogtroep) de boel in haar derde speelfilm onder druk. De vogelwachter verneemt dat hij over drie maanden met pensioen wordt gestuurd. Zijn post wordt opgeheven, de hut ontmanteld. Plotseling staat een zwerm overvliegende trekvogels voor het definitieve afscheid van alles wat de vogelwachter kent. Een aankomende noordwesterstorm maakt de onheilssymboliek compleet.

Het zijn vrij grote gebaren, alsof de volumeknop van de film opeens een paar standjes te hoog wordt gedraaid. En dan moeten de momenten nog komen waarop de eens zo kraakheldere werkelijkheid van de vogelwachter zich vermengt met waanbeelden, dromen en magische ontmoetingen.

Dat De vogelwachter toch uitstekend werkt, en uiteindelijk zelfs ontroert, is grotendeels te danken aan de verschijning van De Jonge en de wijze waarop Anna hem regisseerde. De cabaretier lijkt ervoor gemáákt om op het strand met verbeten kop en woest, halflang grijs haar tegen een storm in te turen, tot in zijn vezels vereenzelvigd met strand, wind en zee. De Jonge, die in 1986 voor het laatst in een film speelde (De kKKomediant), probeerde nog wat ‘Tati- of Chaplin-achtige slapstick’ aan zijn rol toe te voegen, zei hij twee weken geleden in de Volkskrant, maar Anna besloot wijselijk anders. De acteur toonde begrip: ‘Die vogelwachter zit al 45 jaar in z’n eentje op dat eiland, die gaat echt niet meer leuk doen.’ En zo viel van alles in De vogelwachter op zijn plek.

De vogelwachter: een ingetogen gespeeld verhaal over verzet tegen het einde
Elise van Dam 18 november 2020

Een eenzaam strandhuisje op wegzakkende palen, de blauwe verf schilferend in de zilte zeelucht. Hier woont de vogelwachter, omgeven door rotganzen en zilvermeeuwen. Hij zegt ze goedemorgen, voert ze ­kapucijners en telt ze. Zijn observaties geeft hij via de satelliettelefoon door aan een onderzoeksinstituut.

Regisseur Threes Anna was artistiek leider van de baanbrekende theatergroep Dogtroep en die achtergrond is voelbaar in hoe De vogelwachter minstens zoveel lijkt voort te komen uit het landschap en hoofdrolspeler Freek de Jonge, als uit het brein van Anna. Het is een film die gelaagd is in zijn simpliciteit.
De Jonge, voor wie dit zijn eerste filmrol is sinds de jaren tachtig, speelt de vogelwachter mooi ingetogen. Voor zich uit mompelend en schuifelend door dat huisje, dat klein is maar nooit benauwend.
Sporen van andere mensen zijn er in de aansteker in de maag van een gestorven meeuw, de blonde pruik die aanspoelt op het strand. Zonder nadrukkelijk te zijn, is de film een aanklacht tegen de achteloze wijze waarop mensen zich ontdoen van wat ze niet meer nodig hebben: dingen, mensen.
De vogelwachter krijgt te horen dat zijn post wordt opgeheven. Hij weet zelf ook wel dat hij niet meer de jongste is. Zijn lichaam veert niet meer zo snel terug wanneer het een stootje krijgt. En hetzelfde geldt voor zijn geest. Maar dit gedwongen pensioen is voor hem het einde van een bestaan waarmee hij door de jaren compleet is vergroeid. En dus pleegt hij verzet. Een verzet dat de film met veel compassie in beeld brengt, ook al zal zijn verdedigingsmuur van aangespoelde jerrycans de storm niet kunnen weerstaan.

Patrick van den Hanenberg
De Vogelwachter
Met Freek de Jonge en Quiah Shilue
Script en regie: Threes Anna
Gezien: Cinecenter Amsterdam, 1-11-2020
Coproducent: Avro/Tros

Een fris geklede jongeman bevrijdt een vogel uit een aangespoeld net. In het volgende shot zien we Freek de Jonge met verweerde kop op het strand. Het is duidelijk dat zijn kleding en lichamelijke verzorging niet zijn eerste zorgen zijn. Hij is ten slotte al meer dan veertig jaar alleen op een klein Brits eiland om de vogelstand nauwkeurig in kaart te brengen. Regelmatig geeft hij zijn tellingen via de radio door aan het Britse vogelcentrum en hoort dan meteen hoe het ervoor staat in de Premier League. Een bevoorradingsboot brengt hem maandelijks een grote lading Brinta en kapucijners in blik, die hij gebroederlijk deelt met de vogel. Hij is totaal gelukkig in zijn krakemikkige houten hut op palen met de mantelmeeuwen, rotganzen en zilvermeeuwen om zich heen en een ukelele aan de muur. Vrijheid ondanks de beperkingen van de omgeving.
In de jaren tachtig speelde Freek de Jonge in twee speelfilms, De Illusionist en De kKKomediant, waarvoor hij zelf het script schreef. Maar voor De Vogelwachter wilde scriptschrijver en regisseur Threes Anna (die naam maakte met uitbundig locatietheater met Dogtroep) hem alleen als hoofdrolspeler. Zijn grappeninbreng werd door de regisseur vriendelijk maar beslist buiten het verhaal gehouden. Vooruit, zij vond het wel goed dat de vogelwachter op suggestie van Freek de zee inliep om een bal uit het water te vissen en even een (slecht aflopend) potje solovoetbal te spelen, maar verder moest hij zich toch vooral concentreren op zijn rol.
Veel tekst heeft hij niet, en dat moet vreemd aanvoelen voor de podiumkunstenaar die al een flinke boekenkast vol heeft geschreven en tientallen shows heeft gemaakt. Zelfs als na een storm een Engelse zeiler aanspoelt, kan hij de woorden voor een normaal gesprek niet vinden. Hij weet zich eigenlijk geen raad met dat onverwachte gezelschap. Maar Freek weet wel raad met stil spel.
Die storm beukt er behoorlijk in en maakt een gigantische puinhoop van zijn schamele optrekje. Maar de vogelwachter is meer van slag als hij te horen krijgt dat zijn vogelpost wordt opgeheven. De Jonge laat de wanhoop van die gevoelige heremiet prachtig zien. Je kunt dan in je bioscoopstoel alleen maar denken: laat die man in godsnaam met rust, die gaat kapot in een wereld met voortrazend verkeer, drukke supermarkten en brede maatschappelijke discussies over onbeduidende zaken.
Er gaat, ondanks de letterlijke en figuurlijke storm, een enorme rust van de film uit. Er zijn flarden te ontdekken van The Lighthouse, All is lost (met Robert Redford alleen op zee), en Het Wad, ook al moesten de prachtige vogelopnames er wel via een zijdeur ingeschoven worden, omdat Texel, waar De Vogelwachter is opgenomen, te weinig vogelaanbod bleek te hebben.
De Vogelwachter geeft niet op en gaat de strijd aan. Er is dan geen betere hoofdrolspeler te bedenken dan Freek de Jonge.

Cinemagazine:
Freek de Jonge als eenzame vogelwachter op een Waddeneiland, zo moeilijk is het niet voor te stellen. Sterker nog: het is een 100% match. De verwilderde blik vanachter jampotglazen, het ruisen van de zee, misschien ook het ontbreken van een wijzend vingertje. ‘De vogelwachter’, een film over een met de natuur vergroeid personage, is een goed destillaat van Freek.

Elk woord lijkt te veel, dit is een film die in natuurbeelden en mimiek moet worden beleefd. Zwijg! Kijk! Zie hoe Freek een fietswrak uit de zee trekt en ermee worstelt. Het is prachtig in beeld gebracht en oogt als sisyfusarbeid. Freek als in ‘De Illusionist’ van Alex van Warmerdam, aangevuld met de mildheid der jaren. Respectievelijk zijn eerste en misschien laatste hoofdrol in een speelfilm.

Freek de vogelwachter is een autarkisch levende man, met zichtbare liefde voor spullen en dieren. Een gebroken arm zet hij zelf, de post uit de bewoonde wereld laat hij voorlezen door de telefoon. Meer diepgang had op vele manieren kunnen worden gevonden – zingevingsvraagstukken genoeg. Aan de andere kant is het niet nodig, gezien het sterke Freek-gehalte.

De vogelwachter in kwestie krijgt te maken met de beëindiging van zijn betrekking na 45 jaar, een bezuinigingsmaatregel. Ze komen hem ophalen. De makers kiezen om niet verder toegelichte redenen voor de Engelse taal – het eiland heeft een Engelse naam; aan de andere kant wordt de communicatie met de buitenwereld in het Nederlands gevoerd.

Deze paradijsvogel, woonachtig in een soort Palais Idéal van wrakhout en jerrycans, wil niet terug – ook voorstelbaar. Misschien iets te voorspelbaar – net als de soundtrack, die de kijker gladjes door de film geleidt. Maar altijd is er Freek; Freek houdt het geloofwaardig, want ‘De vogelwachter’ is Freek. En Freek hoort bij Holland als een windbreker bij de zee.

Jan-Kees Verschuure
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 19 november 2020
Bron: https://cinemagazine.nl/de-vogelwachter-2020-recensie/

Roots Magazine

Veronica Magazine

NRC