De grote verteller Freek de Jonge brengt een sterke ode aan cultuur
Door Mike Peek, Parool, 2 januari 2023
Voor scherpe witzen over de actualiteit moet je niet meer bij Freek de Jonge zijn. Wel stijgt hij in De Schreef tot grote hoogtes met mooie verhalen over het belang van cultuur.
“Grappen over oorlog moet je aan soldaten overlaten,” zegt De Jonge aan het begin van De Schreef. Dat sluit een komische analyse van de situatie in Oekraïne dus uit. De 78-jarige cabaretier heeft het wél over grensoverschrijdend gedrag, maar in de breedste zin van het woord. De actualiteit speelt slechts een sturende bijrol.
Dat is overigens maar goed ook. De momenten waarop De Jonge zich waagt aan humor over bijvoorbeeld Lil Kleine zijn geen hoogtepunten. Verder dan wat nonchalante imitaties of voorspelbare kwinkslagen komt hij niet. Daar merk je toch dat de jaren gaan tellen.
Cultuur
Of misschien interesseert het hem gewoon echt niet meer, die waan van het jaar. De kern van dit programma is wat er met de mensheid gebeurde na de zondeval van Adam en Eva. Buiten het paradijs kregen verlangens en begeertes vrij spel. Impulsen die alleen enigszins onderdrukt kunnen worden door een bloeiende cultuur.
Waar de mens vol frisse moed aan begint, zoals het Eurovisie Songfestival, loopt echter steevast stuk op corrumperende factoren als geld, gulzigheid, macht of politieke bijbedoelingen. We gaan over de grenzen van de onschuld.
De voorstelling is behoorlijk pessimistisch, maar zit wel vol prachtige beelden en metaforen. In zijn langere verhalen bloeit de grote verteller Freek de Jonge volledig op en legt hij wel degelijk zinvolle, soms tragische verbanden met het moderne leven. Juist omdat we massaal naar Venetië gaan, verliezen dat soort plekken hun historische charme.
Speldje
Erg sterk is ook het laatste grote verhaal, over een speldje waar de cabaretier zich als kind aan prikt op het strand van Vrouwenpolder. Het behoort toe aan een West-Duitse voetballer, die het kreeg toen zijn ploeg in 1954 het WK won. De vondst brengt onbekende gevoelens naar boven in de jonge Freek. Jaloezie. Inhaligheid. Hoewel dit speldje voor hem geen echte betekenis heeft, wil hij het per se houden. Het vleugje Tolkien is niet te missen.
De Jonge vertelde dit relaas vaker en het staat ook in zijn boekje Ben ik een Zeeuw? uit 2017. De cabaretier schrijft op zijn website dat echtgenote Hella er geen fan van is. Het zou te lang zijn. Neigen naar nostalgie. In een andere context is dat best voorstelbaar, maar hier valt het perfect op zijn plek. De Jonge schrijft de morele aftakeling van de mens deels toe aan het kapitalisme. Daar staat dat speldje natuurlijk symbool voor. Er wordt voor een niet-Duitser geen enkel intrinsiek verlangen mee bevredigd, alleen de hebzucht die het ding zelf oproept. En hebzucht, dat is misschien wel de grootste vijand van cultuur.
Door: Freek de Jonge
Gezien: 12/12, Stadsschouwburg Utrecht
Te zien: 3 t/m 6/1, DeLaMar Theater
Foto: Claudia Otten
Lees hier het oorspronkelijke artikel op de site van Het Parool