Artikel over fotograaf Jouk Oosterhof met een foto van Freek (Volkskrant)
Bij fotograaf Jouk Oosterhof worden modellen sculpturen en bereikt de kijker een staat van verwondering
De foto’s van Jouk Oosterhof zijn uitgesproken theatraal, waarbij de set het podium is en de modellen een ‘rol’ spelen. Het model moet het idee laten gaan dat zo’n sessie alleen over hem, haar of hen gaat. Het gaat om het decor, de vormen, kleuren, materialen en de contrasten.
is kunstredacteur van de Volkskrant en schrijft over fotografie.
29 mei 2025
Dat interieurs belangrijk zijn voor fotograaf Jouk Oosterhof (51) blijkt niet alleen uit haar foto’s in Volkskrant Magazine, die getuigen van een lichtelijk vervreemdende voorkeur voor bizar, soms glanzend, soms zompig behang, anachronistisch meubilair, onorthodoxe gordijnen en tuttige kussentjes. Haar interesse voor vormen, kleuren, krommingen, breukvlakken en verhoudingen verraadt zich ook aan wie haar werkruimte aan huis in Amsterdam betreedt.
Ter voorbereiding van de liefst twee tentoonstellingen die zij dezer dagen in haar herkomstplaats Dordrecht opent, heeft ze de galeries op schaal minutieus nagebouwd en de te exposeren foto’s op microformaat aan de wanden opgehangen. Zo geeft de fotograaf haar bezoeker alvast op poppenhuisformaat een 3D-inkijkje in haar ideeënwereld. Haar foto’s mogen werkende weg, geïmproviseerd, in een langgerekt proces tot stand komen, bij de voorbereiding van de exposities laat zij, zoveel is duidelijk, niets aan het toeval over.
Geënsceneerde portretten
Sinds 2018 werkt Oosterhof voornamelijk voor Volkskrant Magazine, na een carrière die begon op de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en die haar langs talrijke commerciële opdrachtgevers voerde, maar ook naar Vrij Nederland en AD Magazine. Nu werkt ze vrijwel niet meer voor de commercie en gaan de geënsceneerde portretten voor de krant en haar eigen vrije werk voor.
De lezer van Volkskrant Magazine kent haar foto’s bijvoorbeeld van het recente portret van acteur Arjan Ederveen aan de eettafel in een oubollig ingericht burgermanshuisje, zijn hondje op het blad zit pontificaal voor zijn neus. Van actrice Eva Crutzen, op pumps en in catsuit, liggend op een glazen salontafel. Actrice Lineke Rijxman, tegen verschoten, ooit witte lambrisering, een wit doorschijnend doek als een voile over zich heen. Acteur Barry Atsma met rode nagellak op in een morsig pand, tegen een tapijtmuur met sporen van verkleuring. Schrijver Roxane van Iperen, net aan herkenbaar, glurend door een kier in kreukelige vitrages van een wellicht muffig pand.
Topstukken
Auteurs, cabaretiers, strafrechtadvocaten, ondernemers, tv-persoonlijkheden, professionele fotomodellen en André, Oosterhofs muze (over wie later meer) hebben zich laten fotograferen door Oosterhof, in een proces waarbij een crew met assistent, stylist, visagist, een batterij licht, en camera, een goede lunch met een pan soep en gulle versnaperingen komen kijken. Nu figureren ze, behalve in de galeries, ook in het boek Beste eigenaar van dit huis…, waarin haar topstukken zijn gebundeld.
Dat poseren is geen sinecure. Het vergt tijd. Maak zo mogelijk een volle dag voor me vrij, vraagt Oosterhof als ze het eerste contact legt. Maar het vergt ook moed, omdat het fotograferen een proces is waarin zij vooral op haar intuïtie vaart en de uitkomst dus enigszins ongewis is. Een beetje vertrouwen in de goede afloop is ook mooi meegenomen, want net zomin als het decor is de positie of de lichaamshouding van het model altijd alledaags of vanzelfsprekend.
Haar fotosessies hebben iets uitgesproken theatraals, waarbij de set het podium is, en de modellen een ‘rolletje’ spelen. In die hoedanigheid voelen ze zich, hoopt Oosterhof, net wat vrijer dan gewoonlijk. Niet de vraag ‘waarbij voelt het model zich goed’ is leidend, maar: wat levert deze gezamenlijke inspanning ons op?
Sculptuur
Het model moet het idee laten gaan dat zo’n sessie alleen over hem, haar of hen gaat. Het decor, de vormen, kleuren en materialen maken er onlosmakelijk deel van uit. Oosterhof gelooft niet dat ze met een portret een persoonlijkheid kan vangen, of dat ze iemand in korte tijd echt kan leren kennen. Misschien beschouwt ze haar model wel meer als een sculptuur en is ze geneigd toch vooral de ruimte te scannen waarin het beeldhouwwerk van vlees en bloed zich bevindt: wat heeft die plek te bieden?
Nu Oosterhof de personen die voor haar hebben geposeerd opnieuw benaderde om toestemming te vragen voor de bundeling van hun foto’s in het boek, viel het haar op met hoeveel plezier zij terugkijken op de fotosessies. Hoe blij ze nog steeds zijn dat ze er goed, voordelig, op staan. En zijzelf kan tevreden vaststellen dat ze erin slaagt iedereen zich net een beetje vrijer dan doorgaans te laten voelen. Een gemoedstoestand waarnaar ze zelf ook streeft, in de geest van de geweldige voorstelling Lang en gelukkig – geschreven door Alex Klaasen – die ze ooit zag bij het RO Theater. Hierin klinkt, door onder anderen Arjan Ederveen gezongen: ‘Durf lekker gek te zijn, je hoeft niet perfect te zijn’.
Funda
Hoog tijd om het te hebben over de titel van haar boek: Beste eigenaar van dit huis... Want daarachter gaat alweer zo’n ongebruikelijk aspect van Oosterhofs werkwijze schuil, eentje dat overigens naadloos aansluit bij haar liefde voor design en woningen; vooral woningen met een zichtbare geschiedenis. Huizen waaraan recente modegrillen voorbij zijn gegaan. Waar de tijd zijn sporen heeft getrokken, met schimmel bij de plinten en stofnesten in de hoeken. Een reep loslatend behang.
De digitale huizenmarkt Funda speelt hierbij een cruciale rol: op die makelaarssite speurt ze naar leegstaande woningen die mogelijk als locatie kunnen dienen. Vindt ze een potentiële locatie, dan stuurt ze een brief, geadresseerd met ‘aan de eigenaar van dit huis’. Met het verzoek of ze de woning tijdelijk mag gebruiken. Meestal krijgt ze geen reactie, maar de aanhouder wint, zoals blijkt uit de rijke collectie in haar boek.
Het luistert nauw, de plek waar Oosterhof iemand fotografeert. Zo is het belangrijk dat er contrast is tussen de persoon en de locatie, ze moeten niet samensmelten, waardoor de toeschouwer zou denken dat iemand thuis heeft geposeerd. Cabaretier Freek de Jonge, met alle respect: een doorleefde man, situeerde ze niet in een doorleefde Funda-woning. Hij poseerde met de rug naar de camera in zwart pak, het water op kniehoogte, in het IJmeer. De hervormde domineeszoon die de zondvloed ondergaat, interpreteert de verslaggever, waar Oosterhof liever zwijgt over de betekenis – if any – van zo’n beeld.
Verwondering
Ze zoekt naar een staat van verwondering, waarin ze contrasten vindt tussen jong en oud, modern en oubollig, fel gekleurde kleding versus een zompige vloerbedekking, een lelijke paarse jurk op een lelijke beige skai leren bank – lelijk op lelijk kan opeens heel móói lelijk zijn. Fel paars op een ‘barbie-interieur’ – plastic tuinstoelen erbij. Héérlijk.
André, Oosterhofs muze, kan een belangrijke rol spelen bij de zoektocht naar tegenstellingen die, zo realiseert ze zich, niet altijd met woorden, maar voornamelijk in beeldtaal zijn te bevatten. Ze leerde André, haar oude buurman, in 2001 kennen toen hij een keer aanbelde om te klagen over te luide muziek. Hij keek haar aan met die specifieke, beetje norse, maar toch ook neutrale blik. Wat leuk, dacht ze, en ze vroeg hem na die eerste kennismaking of hij voor haar wilde poseren. André stemde ermee in, sindsdien plooit hij zich regelmatig naar de verzoeken vanachter Oosterhofs camera.
André heeft geen filter, zegt ze, hij vraagt zich niet af hoe hij op de foto komt en reageert heel precies op wat ze hem vraagt. Dat blanco canvas, zoals kunstenaars het wel noemen, maakt hem tot haar ideale model. Welwillend poseert hij in jurken en rokken, desgewenst met een pruik op, altijd met die blik waaruit enige onverschilligheid spreekt.
Hij belichaamt zo ook een contrast, tussen wat mannen en vrouwen geacht worden te dragen, een verwachtingspatroon dat Oosterhof met plezier onderuithaalt. Niet om te provoceren. Niet om te ontregelen, maar om de geest ‘een beetje op te rekken’, zodat we ons bij de aanblik van de foto bevrijden van de beperkingen die ons zijn opgelegd of die waarmee we onszelf bezwaren. En ja, als ze André ziet, gaan de luiken in haar hoofd open, gaan de radertjes draaien en komt die vrijgevochten parallelle wereld waarin haar foto’s floreren binnen handbereik.
Jouk Oosterhof: Beste eigenaar van dit huis… Eigen uitgave, binnenkort verkrijgbaar via Idea Books en in de boekhandel, € 50. Exposities in WG Galerie Dordrecht en byBranderhorst, Dordrecht, beide t/m 29/6.