Kom Verder! – Commentaren
Freek benaderde boekhandel Donner om hartje zomer deel 1 van zijn memoires, dat dit najaar onder de titel Kom verder! zal verschijnen, integraal voor te lezen. Geen alledaags verzoek, en indachtig de theaterloopbaan van de auteur bijna op te vatten als een try-out.
We besloten er vier avonden van te maken, verdeeld over twee weken. Het zou, vanwege de coronamaatregelen, in huiskamersetting plaatsvinden. We begonnen de lezingen om half acht in ons atrium, en langzaam viel de avond over de toehoorders. Met een lichtje op Freek, die zittend aan een bureautje met zijn o zo vertrouwde stem verslag deed van vijftig jaar calvinistisch Nederland, preciezer: de eerste helft van de vorige eeuw. Er is goud gepreekt in kleine kerkjes en voor piepkleine gezelschappen. En ook deze gideonsbende in Donner beleefde gedenkwaardige uren.
We zien hem schaken en voetballen, zijn eerste schreden in de liefde zetten, trouwen en zijn eerste kansel bestijgen, vader worden en kinderen verliezen. En passant worden theologische disputen, die de calvinistische traditie zozeer kenmerkte, opgeroepen en uitgevochten. En de vraag naar ‘goddelijke genade’ versus ‘menselijke ervaring’ wordt in godgeleerde haarkloverij op de spits gedreven, terwijl de wereld – verbeeld in de komst van de tractor – langzaam maar onontkoombaar de moderniteit in glijdt…
Als een verteller pur sang zoals Freek de Jonge de taak op zich neemt ‘de halve eeuw van zijn vader’ te boek te stellen, dan verwacht je haast vanzelf iets monumentaals. Helemaal als je je realiseert – zoals mij tijdens het inkijkje in zijn scheppingsproces steeds duidelijker werd – dat hij ver voorbij historie en archiefstukken, correspondentie en preken de diepe binnenwereld van zijn grootouders, ouders en andere leden van zijn voorgeslacht tot leven wil wekken. Hij is daarin geslaagd op een wijze, alleen weggelegd voor schrijvers die een grenzeloos inlevingsvermogen paren aan een warme liefde voor hun hoofdpersonen. Zonder dat zijn immer nieuwsgierige en kritische geest een moment verslapt. Kom verder! is Freeks even persoonlijk als universeel portret van het Nederland van de eerste helft twintigste eeuw. Schrijnend eerlijk, waar mogelijk humoristisch, altijd zoekend en oprecht.
Het was een bijzonder voorrecht als ‘sparringpartner’ de afronding van dit eerste deel van Freeks memoires aan zijn werktafel mee te beleven.
Peter Dicker